Onderweg terug van een symposium over Burgerschap, aangericht door Binnenlandse Zaken. SG Van Zwol die de goegemeente op het hart druk hoe fijn hij het vindt dat iedereen komt luisteren naar het belangrijke werk wat BiZa doet en daarna ijlings door de zijdeur vertrekt. Kennelijk toch niet zo belangrijk. En dan kan het beginnen. Professor Van Gunsteren mag het spits afbijten en doet dat met een opvatting over ‘dun burgerschap’: als we maar weten hoe we om moeten gaan met onze verschillen en dat ook netjes doen, dan heeft burgerschap ruim voldoende invulling volgens Van Gunsteren. Een opvatting die hij in opdracht van de WRR al in 1992 formuleerde. Toen moest Balkenende nog komen. Met zijn ‘dikke’ vorm van burgerschap: waardengestuurd en vertaald in identiteitspolitiek. Met alle risico’s op uitsluiting van hele bevolkingsgroepen en een sluipende legitimatie van inzet van repressie.
Hoe belangrijk ook als waarschuwing miste ik in deze beschouwing het burgerschap wat spontaan verschijnt als mensen met elkaar een dialoog aangaan over een vraagstuk. En na kennis genomen te hebben van elkaars inzichten en ervaringen tot een een veel bredere analyse/beschouwing komen als waarmee ze binnenkwamen. Alsof er een raam of een deur is geopend naar een andere werkelijkheid, waarin het gemeenschappelijk belang een grotere rol speelt en het individuele belang wordt gerelativeerd.
Ik noem dat het Burgerbewustzijn. En ik zie het telkens weer ontstaan in een groep inwoners die op ons verzoek de dialoog met elkaar aan gaan in een G1000 of één of andere vorm van cocreatie-conferentie. Afgelopen zaterdag nog in Enschede tijdens de G1000 met 320 deelnemers over vuurwerk. Een journalist schreef maandag in de krant dat overal in de zaal een vuurwerkverbod aan de orde kwam. Maar uiteindelijk was er geen tafel die met dit voorstel naar voren kwam. Kennelijk omdat ook de voorstanders van een verbod zich verantwoordelijk voelden voor dat deel van de stad wat wel met vuurwerk aan de slag wil. En zij haar mening niet aan deze groepen op wilde leggen, maar wilde zoeken naar een vorm waarin beiden naast elkaar kunnen bestaan.
Dit is voor mij de kern van Burgerschap: het vermogen om jezelf te ervaren als onderdeel van een groter geheel en de bereidheid om de eigen behoeften hieraan ondergeschikt te maken. De ‘dunne’ definitie van Van Gunsteren valt daarbinnen. Het ‘dikke’ burgerschap ook. Alleen niet door de overheid opgelegde en gehandhaafde waarden, maar waarden die je als burger gezamenlijk met je omgeving hebt afgesproke en waarvoor je met elkaar de verantwoordelijkheid neemt. Gesteund door de overheid waar dat mogelijk en wenselijk is. Volg G1000Enschede of één van onze andere cocreratie-trajecten om te zien hoe dat uitpakt.